Silybum marianum (L.) GAERT.

Ιστορία

Το Sillybum αναφέρεται ως φαρμακευτικό φυτό που μοιάζει με γαϊδουράγκαθο ήδη από τον Πλίνιο, ενώ αναφορά του υπάρχει και στο Materia Medica του Διοσκουρίδη. Το όνομα προέρχεται από το ελληνικό "sillybon" ή "silybos", που σημαίνει "θύσανος". Το όνομα marianum προέρχεται από τα λατινικά και αναφέρεται στον μύθο που περιγράφει ότι οι λευκές κηλίδες στα φύλλα αυτού του είδους γαϊδουράγκαθου προήλθαν από το γάλα της Παναγίας που θηλάζει το παιδί της.

Το γαϊδουράγκαθο είναι ένα φαρμακευτικό φυτό, γνωστό από το παρελθόν. Σε σημαντικά μεσαιωνικά ιατρικά βιβλία όπως το "Book of Herbs" (1626) του Matthiolus και το βιβλίο των βοτάνων (1679) στο οποίο ο Lonicerus γράφει ότι το γαϊδουράγκαθο "είναι ευεργετικό για τη φλεγμονή στο συκώτι".

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Το γαϊδουράγκαθο είναι μονοετές ή διετές φυτό με ύψος έως 1,5 μέτρο. Τα ευδιάκριτα, γυαλιστερά πράσινα-λευκά φύλλα του, είναι ακανθωτά και οδοντωτά στις άκρες τους. Τα κόκκινα - ιώδη σωληνοειδή άνθη βρίσκονται στην κορυφή του μίσχου και διακλαδίζονται στα έντονα λυγισμένα, ακανθώδη φύλλα του φλοιού. Τα σκληρά κελύφη των ανθών, έχουν ανοιχτό έως σκούρο καφέ χρώμα και ωοειδές σχήμα και φέρουν τριχίδια (= pappus, από την ελληνική pappos = γκριζομάλλης άντρας) που πέφτουν εύκολα. Το γαϊδουράγκαθο ανθίζει από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο.

Το γαϊδουράγκαθο ταξινομήθηκε στο παρελθόν στην οικογένεια του Dipsacacaea, του γένους Carduus. Το πιο πρόσφατο βοτανικό σύστημα, το συγκαταλέγει στην οικογένεια Compositae. Η φαρμακευτική ονοματολογία βασίζεται συχνά στο παλιό όνομα Carduus, το οποίο συχνά οδηγεί σε σύγχυση.

Φυσικό περιβάλλον

Το γαϊδουράγκαθο απαντάται στην περιοχή της Μεσογείου, από την Ιβηρική Χερσόνησο έως τη Νότια Ρωσία, καθώς και από τη Βόρεια Αφρική έως τη Μικρά Ασία. Έχει εισαχθεί στη Βόρεια και Νότια Αμερική και τη Νότια Αυστραλία. Μερικές φορές απαντάται και στην Κεντρική Ευρώπη. Το γαϊδουράγκαθο ευδοκιμεί στους ηλιόλουστους, ξηρούς βράχους, τις άκρες των μονοπατιών και τους βοσκότοπους.

Παρασκευή

Το ίδιο το βότανο αλλά και οι ξηροί σπόροι του έχουν ιατρικές εφαρμογές. Οι σπόροι του συλλέγονται τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο, λίγο πριν ωριμάσουν πλήρως. Η A.Vogel παρασκευάζει ένα έγχυμα από ολόκληρους σπόρους γαϊδουράγκαθου. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι η σιλυμαρίνη, που βρίσκεται στο κέλυφος του σπόρου, παραλαμβάνεται χωρίς να χάνεται το λιπαρό λάδι του σπόρου. Σπανιότερα, χρησιμοποιούνται παρασκευάσματα (ροφήματα) από ολόκληρο τον καρπό, τα οποία πρέπει να εγχύονται για τουλάχιστον 10 λεπτά. Στη Γαλλία, τα νεαρά φύλλα, τα κλειστά άνθη και η ρίζα είναι πολύ δημοφιλή ως εύγευστα τρόφιμα.