Το μυστικό του Alfred Vogel

Ένα μικρό αγόρι κρατάει το χέρι του πατέρα του καθώς περπατάει μέσα στο δάσος και τα λιβάδια, κοντά στη Βασιλεία. Τα μάτια του περιφέρονται με περιέργεια καθώς αφουγκράζεται τους ήχους και αντιλαμβάνεται τις μυρωδιές. Αργότερα, θα πει: "Ημουν ένα ξεχωριστό αγόρι και είχα τα μάτια και τα αυτιά μου ανοιχτά". Το αγόρι είναι βαθιά εντυπωσιασμένο από τη φύση, με όλη της την ποικιλομορφία. Ο πατέρας του τραβάει συνεχώς την προσοχή του στα φυτά που συναντούν: βότανα, φύλλα, λουλούδια και ρίζες. Εξηγεί τις ιδιότητες των φυτών στο αγόρι (αυτά που είναι δηλητηριώδη ή επιβλαβή, αυτά που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες) και τις εμπειρίες που έχουν οι άνθρωποι με τη χρήση τους. Ο πατέρας του αγοριού είναι ειδικός στα φυτά, έχοντας αποκτήσει τις απαιτούμενες γνώσεις από τη βοτανολόγο σύζυγό του.

Δεν διδάσκει απλά τη θεωρία στον γιο του αλλά βασίζεται στην εμπειρία και τον αφήνει να δει τι επιπτώσεις έχουν τα βότανα στο δικό του σώμα. "Ενώ περπατούσαμε, έπρεπε συχνά να ... μαζεύω φρέσκα φυτά και να τα μασάω, ώστε να μπορώ να διαπιστώσω την επίδρασή τους στο σώμα μόνος μου".

Η έρευνα θέλει χρόνο ...

Η ιδέα που θα έκανε τον Alfred Vogel - το μικρό αγόρι που κρατάει το χέρι του πατέρα του - πρωτοπόρο και "επαναστάτη" της ολιστικής ιατρικής ήταν, με την αληθινή έννοια της λέξης, ακόμη σε πρώιμο στάδιο στις αρχές του 20ού αιώνα.

Ακούγεται σαν μια τόσο απλή ιδέα - να χρησιμοποιείται φρέσκο, ολόκληρο το φυτό - αλλά έρχονταν σε αντίθεση με όλες τις πεποιθήσεις εκείνης της εποχής. Τα φυτά που προορίζονταν για θεραπευτικούς σκοπούς διατηρούνταν σχεδόν πάντα με ξήρανση, βασική διεργασία που απαιτούνταν για τον χαρακτηρισμό τους ως ιάματα. Οι άνθρωποι δεν γνώριζαν πολλά για το περιεχόμενο των βοτάνων και η βοτανοθεραπεία βασίζονταν στην εμπειρία. Η συνεχώς αναπτυσσόμενη χημική - φαρμακευτική βιομηχανία εστίαζε κυρίως στην απομόνωση και την ανάλυση μεμονωμένων συστατικών προκειμένου να δημιουργήσει συνθετικά ανάλογα, όπου ήταν δυνατόν.

Έτσι, η φυτοθεραπεία έγινε αντικείμενο των σύγχρονων μεθόδων έρευνας καθώς ήταν δυνατό να εντοπιστούν όλο και περισσότερες φυτικές ουσίες, να εξηγηθεί η δομή τους και να αποδειχθούν οι επιδράσεις τους με επιστημονικά δεδομένα.

Η εξέλιξη της φυτοθεραπείας αποτελεί μακρά διαδικασία η οποία δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη και σήμερα. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την οργανική χημεία κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, οδήγησε στην ανακάλυψη ουσιών όπως η μορφίνη, η καφεΐνη ή η διγιτοξίνη (από την δαχτυλίδα - Digitalis purpurea). Στη δεκαετία του 1990 απομονώθηκαν τα σεσκιτερπένια λακτόνες, που συμβάλλουν στη μείωση της φλεγμονής, και προσδιορίστηκαν ως το κύριο συστατικό της άρνικας, ενώ ο ακριβής μηχανισμός δράσης τους εξηγήθηκε μόλις το 2003.

... και αντισυμβατικούς πολύπλευρους στοχαστές

Αυτό σημαίνει ότι πολλά από αυτά που γνωρίζουμε σήμερα ήταν ακόμα εντελώς άγνωστα κατά τη διάρκεια της ζωής του Alfred Vogel (1902-1996). Ωστόσο, ο νεαρός Alfred ήταν πεπεισμένος ότι "κάθε μεμονωμένο φυτό είναι πλήρες σύνολο των διαφορετικών του ουσιών που εμφανίζουν μια ιδιαίτερη θεραπευτική ικανότητα. Αν και γνώριζε για τη χρήση αποξηραμένων φαρμακευτικών φυτών και η μεθοδολογία αυτή θεωρούταν σύγχρονη για την εποχή εκείνη, είχε "προχωρήσει ήδη στην παρασκευή ιαμάτων από φρέσκα φυτά ως το 1925".

Αυτό συνέβη επειδή είχε ήδη βιώσει ως παιδί το πόσο αποτελεσματικό μπορεί να είναι αν καταναλώνετε θεραπευτικά φυτά όταν είναι φρέσκα ακόμα και ωμά" κατά τη διάρκεια των γευσιγνωσιών που του είχε υποδείξει ο πατέρας του.

Με εντελώς απλό και πρακτικό τρόπο, βίωσε την "ισχυρή αποτελεσματικότητα" των βοτάνων, ιδιαίτερα με αυτά που είχαν διουρητική ή ορεξιογόνο δράση. Επιπλέον, μέχρι τη δεκαετία του 1920, είχε ήδη "ταξιδέψει σε ένα μικρό κομμάτι του κόσμου και είχε αποτυπώσει στις εμπειρίες του ότι κατά την ξήρανσή τους τα φυτά χάνουν ορισμένες ουσίες ζωτικής σημασίας". Με δεδομένη αυτήν την παρατήρηση, άρχισε να πειραματίζεται με φρέσκα βότανα στο εργαστήριό του στη Βασιλεία.

Μπροστά από την εποχή του

Η διαπίστωση αυτή έφερε τον Alfred Vogel πολύ μπροστά από την εποχή του. Σήμερα, με τη βοήθεια της επιστήμης, γνωρίζουμε πολλά στοιχεία που τότε μπορούσε να τα κατανοήσει μόνο εμπειρικά. Φυσικά, ήταν προφανές ότι κατά τη διαδικασία της ξήρανσης, τα πτητικά συστατικά όπως αιθέρια έλαια, τερπένια (που βρέθηκαν για παράδειγμα σε μέντα και θυμάρι), ορισμένα γλυκοσίδια (σε χρένο, μουστάρδα, κάρδαμο) ή πτητικές ενώσεις των ρητινών είχαν πλήρως εξατμιστεί, μερικώς ή πλήρως. Η έκταση και η σημασία αυτών των απωλειών ήταν ανεκτίμητη. Μέχρι τώρα είναι γνωστό, για παράδειγμα, ότι πολλές από τις πολύτιμες δευτερογενείς ουσίες των βοτάνων που δεν είχαν ακόμη ανακαλυφθεί, ανήκουν στην κατηγορία των πτητικών ενώσεων.

Με βάση την πολυετή εμπειρία του, ο Alfred Vogel επέμενε ότι "τα παρασκευάσματα από φρέσκα βότανα έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από αυτά που παρασκευάζονται από αποξηραμένα φυτά" και "τα παρασκευάσματα από φρέσκα βότανα έχουν πολύ ταχύτερη, ισχυρότερη και βαθύτερη δράση σε σχέση με τα παρασκευάσματα αποξηραμένων φυτών". Το 1953, έγραψε στο "Health News" ότι είχε παρατηρήσει "μεγάλες διαφορές στην αποτελεσματικότητα καθώς και τη γεύση" μεταξύ των βαμμάτων που παρασκευάζονται από φρέσκα και από αποξηραμένα φυτά. Επιπλέον, τα αποξηραμένα φαρμακευτικά βότανα συχνά περιείχαν ακαθαρσίες καθώς αποθηκεύονταν για μεγάλες περιόδους και μεταφέρονταν σε μεγάλες αποστάσεις. Είχαν παρατηρηθεί βλάβες από έντομα, μαρασμός ή ακόμη και μούχλα. Μια ακόμα διαπίστωση που έκανε ο Alfred Vogel ήταν σχετική με τον τρόπο με τον οποίο είχαν καλλιεργηθεί: Τα φυτά βιολογικής καλλιέργειας είχαν σημαντικά χαμηλότερη συγκέντρωση φυτοφαρμάκων, περιβαλλοντικών τοξινών και βαρέων μετάλλων.

Είναι πραγματικά καλύτερο όταν είναι "φρέσκο"

Το γεγονός ότι οι θεωρίες του Alfred Vogel είχαν επιστημονική βάση έχει αποδειχθεί στο εργαστήριο. Αυτό απεικονίζεται με δύο παραδείγματα: Ουσίες γνωστές ως αλκυλαμίδια είναι ουσιαστικά υπεύθυνες για τις αντιφλεγμονώδεις και ρυθμιστικές επιδράσεις της εχινάκειας. Μοιάζουν με κανναβινοειδή και συνδέονται με τους ίδιους υποδοχείς στα κύτταρα του σώματος. Κρίσιμο για την αποτελεσματικότητά τους είναι η ύπαρξη υποδοχέων κανναβινοειδών στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίοι και τα ενεργοποιούν. Μαζί με άλλα συστατικά που υπάρχουν στην Echinacea purpurea, όπως φυτικοί πολυσακχαρίτες και ενώσεις πρωτεϊνών-σακχάρων, τα αλκυλαμίδια παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι το φρέσκο βότανο ανώτερης ποιότητας σε σχέση με ένα αποξηραμένο; Απολύτως. Αποδείχθηκε το 1994 ότι ένα φρέσκο εκχύλισμα βοτάνων εχινάκειας περιέχει σχεδόν τριπλάσια ποσότητα αλκυλαμιδίων σε σχέση με ένα προϊόν που παράγεται από αποξηραμένα φυτά. (Ganzheitsmedizin 5/94). Δεύτερο παράδειγμα: Η επίδραση των καρπών του κράταιγου στη λειτουργία της καρδιάς η οποία έχει επίσης εδραιωθεί επιστημονικά, προκαλείται από ουσίες που ονομάζονται προκυανιδίνες. Οι προκυανιδίνες είναι δευτερογενείς ουσίες των πολυφαινολών οι οποίες αποτελούν αντιοξειδωτικά φυτικής προέλευσης (μπορείτε να βρείτε επισκόπηση των δευτερογενών φυτικών ουσιών στο GN 5/2013). Το αποτέλεσμα των εργαστηριακών δοκιμών έδειξε ότι η ποσότητα των προκυανιδινών είναι σημαντικά υψηλότερη στους φρέσκους καρπούς και επίσης παραμένει αναλλοίωτη και σταθερή στην πάροδο του χρόνου σε σχέση με σκευάσματα που παρασκευάστηκαν από αποξηραμένους και κατεψυγμένους καρπούς. (Ganzheitsmedizin 5/94).

Πλήρες σύμπλεγμα δραστικών συστατικών έναντι μεμονωμένου συστατικού

Αποδεικνύεται ότι ο Alfred Vogel είχε δίκιο με τη θεωρία του σχετικά με τη χρήση "ολόκληρου του φυτού". Σύμφωνα με τον ίδιο: "Δεν είναι καλό να διαχωρίζουμε κάποιο συστατικό από το πλήρες σύμπλεγμα συστατικών του φυτού". Παραδέχτηκε ότι: "Θα μπορούσε κάλλιστα το συγκεκριμένο αποτέλεσμα (μεμονωμένων ουσιών) να είναι πιο στοχευμένο και ως εκ τούτου να μπορεί να γίνει επεξεργασία πιο εύκολα από έναν χημικό, έναν γιατρό ή έναν φαρμακοποιό". Ωστόσο, θεωρούσε ότι η συνεργιστική επίδραση, "όλα τα συστατικά, ακόμη και αυτά για τα οποία δεν γνωρίζουμε ακόμη", ήταν υπεύθυνα για την αποτελεσματικότητα και την καλή ανεκτικότητα ενός σκευάσματος. Ο Alfred Vogel είχε την ευκαιρία να ανακαλύψει ότι είχε απόλυτο δίκιο. Εν τω μεταξύ με το πέρασμα του χρόνου η κλινική και ιατρική εμπειρία συσσωρεύεται, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι το πλήρες σύμπλεγμα δραστικών συστατικών του βοτάνου έχει ιδιαίτερα οφέλη, λόγω της ισχυρότερης επίδρασής του, αλλά και λόγω της καλύτερης ανεκτικότητας και απορρόφησης από τον οργανισμό.

Το αρχικό του όραμα - Η έρευνα σήμερα

Σήμερα, η έρευνα έχει προχωρήσει σημαντικά σε σύγκριση με την εποχή του Alfred Vogel και αποδεικνύει ότι ουσίες όπως οι σαπωνίνες, τα ινίδια και οι τανίνες επηρεάζουν τόσο τη βιοδιαθεσιμότητα όσο και την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών φυτών (Ganzheitsmedizin 5/94). Επιπλέον, τα δευτερεύοντα συστατικά και οι φυτικές ίνες ευθύνονται για την αποτελεσματικότητα και την καλή ανεκτικότητα των φαρμακευτικών φυτών, όπως αναφέρει ο Καθ. Reinhard Saller, ο πρώτος κάτοχος έδρας φυσικοπαθητικής ιατρικής σε ελβετικό πανεπιστήμιο.

Αυτό συνοψίζει και η περίπτωση της Arnica montana: Με την ερευνητική ομάδα της η καθηγήτρια Irmgard Merfort από το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Βιολογίας στο Freiburg, μελέτησε τα συστατικά και τους μηχανισμούς δράσης του φυτού. Ειδικότερα, συμπέρανε ότι εκτός από τα προαναφερθέντα σεσκιτερπένια λακτόνες, τα φλαβονοειδή, τα χλωρογενικά οξέα και το αιθέριο έλαιο του φυτού συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα της άρνικας (Pharmazeutische Zeitung 4/2003).

Ένας εκκεντρικός πρωτοπόρος

Είναι γνωστό ότι ο Alfred Vogel ίδρυσε την εταιρεία παραγωγής σκευασμάτων από φαρμακευτικά φυτά, που ειδικεύονται στην παραγωγή φρέσκων φυτικών σκευασμάτων, με το όνομα "A.Vogel". Η A.Vogel βασίζεται στο έργο του Alfred Vogel: τη δύναμη της φύσης. Σήμερα, είναι μια καταξιωμένη εταιρεία που παράγει και διαθέτει στην αγορά φυτικά ιάματα εδώ και 60 χρόνια.

Σύμφωνα με την προσέγγιση του Vogel: "Η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων από φρέσκα βότανα είναι τέχνη που απαιτεί ταλέντο και αγάπη, όχι μόνο τεχνικές γνώσεις. Προϋποθέτει σκληρή δουλειά, φροντίδα, ευαισθησία, πλήρη κατανόηση και αγάπη για τα φυτά και έντονο ενδιαφέρον για τη θεραπεία των ασθενών". Παρέμεινε πιστός σε αυτές τις αρχές, χάρη στους συνεργάτες του, για τους οποίους είπε, "οι άνθρωποι που οδήγησαν την εταιρεία στην επιτυχία δεν ήταν φυσιολογικοί τύποι, ήταν λίγο τρελοί". Ωστόσο, ανέφερε με αγάπη και με μια δόση ειρωνείας: "Μερικές φορές τα γεγονότα αποδεικνύουν πραγματικά ότι οι εκκεντρικοί είναι σωστοί". Αυτή η πρόταση συνάδει απόλυτα με τις καινοτόμες ιδέες του σχετικά με τη φρεσκάδα και την πληρότητα των "καλών του φίλων, των φυτών".

"Κάθε φυσικός νόμος μπορεί να αναγνωριστεί επειδή οφείλεται σε κάτι ανώτερο, και ακόμη άγνωστο".

Alexander von Humboldt

*Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι τα αλκοολούχα εκχυλίσματα έχουν ανοσορυθμιστικό και αντι-ιικό αποτέλεσμα. Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για τα φαρμακευτικά φυτά στο Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Υγείας (Commission E) δηλώνει ότι έχει αποδειχθεί μόνο η αποτελεσματικότητα της Echinacea purpurea και όχι για τις E. angustifolia και E. pallida. Η Echinacea purpurea και ο μηχανισμός δράσης της έχουν ερευνηθεί εντατικά, μεταξύ άλλων, από τον καθηγητή Rudolf Bauer, University of Graz, Dr. Jürg Gertsch, ETH Zürich, τον καθηγητή Stephan Pleschka, University of Giessen και τον καθηγητή Michael Heinrich, University of London.